میزگرد «روندها و فرایندهای اتحادیه اروپا در حل‌وفصل اختلافات و درس‌های آن برای ایران»

میزگرد «روندها و فرایندهای اتحادیه اروپا در حل‌وفصل اختلافات و درس‌های آن برای ایران» صبح یکشنبه ۲۴ مهر ۱۴۰۱ در محل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. این رویداد با حضور دکتر علی بمان اقبالی زارچ، دکتر علی اسمعیلی اردکانی، دکتر علی صباغیان، دکتر بهزاد احمدی، دکتر مجید عباسی، دکتر سید وحید کریمی، دکتر اورنگ ایزدی و دکتر غلامعلی چگنی‌زادهو با مشارکت دانشجویان و پژوهشگران حوزه مطالعات بین المللی و امنیتی برگزار شد.

جلسه با مدیریت جناب دکتر اسمعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و سخنرانی کلیدی جناب دکتر عباسی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی شروع شد. ایشان با اشاره به این که جنگ سرد و پیامدهای جنگ جهانی دوم در اروپا، باعث ایجاد سازوکارهای مختلفی برای حل‌وفلص اختلافات شده است در مورد گستردگی این روش‌ها گفتند که این بررسی این روش‌ها  تبدیل به امری تخصصی شده است. ایشان سپس با اشاره به استانداردهای دوگانه اتحادیه اروپا مخصوصاً در قبال ایران در زمینه حقوق بشر، آن را یکی از ایرادات دانستند که می‌توان به اتحادیه اروپا گرفت.

جناب دکتر صباغیان صحبت‌های خود را با توصیه‌ای به دانشجویان حاضر شروع کردند و از آن‌ها خواستند که در پایاننامه‌های خود به موضوعات ماندگار بپردازند و پرداختن به موضوعات داغ ولی گذرا اجتناب کنند. ایشان در ادامه صحبت‌هایشان با اشاره به اهدای جایزه نوبل صلح به اتحادیه اروپا، آن را نشانه تأثیرگذاری این اتحادیه در زمینه صلح سازی دانستند. به گفته ایشان قانون اساسی از نظر حقوقی اتحادیه اروپا را ملزم به صلح سازی می‌کند و هرچند منتقدان اتحادیه اروپا می‌گویند که اتحادیه اروپا کشور نیست ولی جعبه‌ابزارهای اتحادیه اروپا برای صلح سازی: نمایندگان ویژه، میانجیگری و توسعه برای ایجاد امنیت که مسئله‌ای مهم برای اتحادیه اروپا است نتیجه‌بخش بوده‌اند.

در ادامه جناب دکتر کریمی روی اهمیت «میل بر توافق» تأکید کردند و وجود آن را امری مهم برای اجتناب از بهانه‌تراشی‌های بعدی دانستند. ایشان همچنین به اهمیت چهره‌ها و تغییر آن‌ها در رسیدن به توافق پرداخته و مخالفت ژنرال دوگل با ورود بریتانیا به اتحادیه اروپا را مثال زده و گفتند که بعد از دوگل بود که ورود بریتانیا به اتحادیه اروپا تسهیل شد. ایشان تأسیس ناتو و چتر امنیتی آن که منجر به دورانی از صلح شد را یکی از عوامل رشد و توسعه اروپا معرفی کردند. ارزش‌های مشترک، بلوغ سیاسی برای اجتناب از تنش و رابطه ویژه شخصی بین سیاست‌مدارها از دیگر عواملی بود که دکتر کریمی در توضیحات خود به آن پرداخته و آن‌ها را بین عوامل مؤثر در صلح و ثبات اروپا معرفی کردند.

دکتر ایزدی، با پرداختن به تاریخچه جنگ‌ها و صلح‌های قاره اروپا از قرون‌وسطی تا دوران مدرن، تصویر کلی خوبی از پیشینه اختلافات و حل آن در این قاره برای حضار ایجاد کردند. رقابت‌های فرقه‌ای، جانشینی پادشاهان، رقابت بر سر مستعارت از جمله دلایل جنگ‌های اروپا در طول تاریخ بوده است. این جنگ‌ها اغلب اگر به برد یکی از طرفین ختم نمی‌شد یا با تمام شدن منابع مالی برای ادامه جنگ به عدم تخاصم می‌رسید یا در اثر فرسایش دو طرف را ناچار به سازش باهم می‌کرد. در دوران مدرن نیز ایشان انقلاب صنعتی را یکی از عوامل بروز جنگ‌های جهانی در اروپا معرفی کردند. این انقلاب باعث به‌هم‌خوردن موازنه قوا در اروپا و شکل‌گیری مسابقه تسلیحاتی برای کسب مستعمرات جدید و پیدا کردن متحدهای بیشتر و نهایتاً منتهی به جنگ جهانی اول شد. جنگ جهانی دوم نیز در اثر احساس تحقیر آلمان و آثار تخریب رکود بزرگ و غرامت‌هایی که از آلمان مطالبه شد رخ داد. این شرایط منجر به ظهور و قدرت گرفتن فاشیسم و نهایتاً جنگ جهانی دوم شد. ایشان وابستگی متقابل اقتصادی و همگرایی و وحدت و همچنین منافع مشترک را از دلایل نبود جنگ‌های بزرگ و سنگین در اروپای پس از جنگ جهانی دوم معرفی کردند.

دکتر اقبالی به دلایل بحران‌ها پرداختند، اختلافات عرضی و مرزی، حقوق اقلیت‌ها و حقوق بشر، محیط‌زیست و توسعه پایدار، مهاجران و قاچاق، حاکمیت قانون، انتخابات و امنیت عمومی، تروریست و امنیت سایبری که عاملی مدرن در ایجاد بحران‌ها است، همه نقاطی هستند که به‌صورت بالقوه می‌توانند به منازعه تبدیل شوند. به نظر ایشان آتش زیر خاکستر در اروپا زیاد است. به نظر ایشان ضعف نهادهای بین‌المللی و نبود شخصیت‌های کاریزماتیک بین‌المللی باعث شده است که صلح فراگیر و دائمی نباشد. به نظر ایشان بعد از بروز بحران افراد در حل آن تعیین‌کننده هستند.

دکتر احمدی به تاریخ سراسر جنگ اروپا اشاره کرده و تحولاتی که اروپای در جنگ را به صلح رسانده مورد بررسی قرار دادند. ایشان به پارادایم شیفت بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا اشاره کردند و گفتند که بعد از جنگ اوکراین نیز اروپا رویکرد و نگاه خود به صلح را تغییر خواهد داد. ایشان گفتند که اروپا تلاش دارد که به قدرت نظامی مستقل برسد و برای رسیدن به این نیز ایده‌های زیادی مطرح شده است. به نظر می‌رسد که اروپا تلاش دارد که هویت ژئوپلیتیک مستقل پیدا کند. ایشان همچنین به تأثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و مسئله آلمان پرداختند و در مورد تحولات اخیر بریتانیا، آلمان و اتحادیه اروپا توضیحاتی دادند.

دکتر چگنی‌زاده دانشجویان حاضر را خطاب قرار داده و به اهمیت داشتن دغدغه برای قشر دانشجو توضیح دادند. ایشان اتحاد و همکاری را امری مهم دانستند و توضیح دادند که باید یاد بگیریم که اعتمادبه‌نفس داشته باشیم و زندگی خوب حق همه ما است.

اساتید حاضر بعد از توضیحات پایانی و جمع‌بندی صحبت‌های خود به سؤالات دانشجویان حاضر پاسخ دادند از جمله این سؤال که باتوجه‌به تفاوت‌های فرهنگی و ایدئولوژیک بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا آیا امکان استفاده از فرایندها و روش‌های اتحادیه اروپا در ایران وجود دارد؟ در پاسخ به این سؤال دکتر احمدی با ذکر مثال‌های مختلفی از اقصی‌نقاط دنیا و در مورد کشورهای مختلف توضیح دادند که باتوجه‌به پیچیدگی مسائل مرتبط با درگیری و صلح سازی همیشه می‌توان لایه‌هایی از آن را پیدا کرد که فارغ از ایدئولوژی و روش‌های سیاسی بعد یکسانی در ایجاد صلح و حل‌وفصل اختلافات داشته باشد.